Bez mistrza, bez pana
Ruchomy obraz i feministyczne tworzenie światów

Bez mistrza, bez pana. Ruchomy obraz i feministyczne tworzenie światów to wystawa, która prezentuje filmy o kobietach tworzone przez kobiety. Na pokaz składają się różnorodne stylistycznie prace. Ich wspólnym mianownikiem jest przynależność do gatunku non-fiction – filmu niefabularnego, który obejmuje między innymi dokumenty, film eksperymentalny, sztukę wideo, film edukacyjny, a także docu-fiction (czyli film dokumentalny z elementami fikcji). Autorki pokazywanych prac pochodzą z wielu kontynentów: Ameryki Południowej, Azji, Australii i krajów byłego bloku wschodniego. Są wśród nich również przedstawicielki zachodniej awangardy filmowej. Prezentowane filmy powstawały głównie pomiędzy latami 70. a 90. ubiegłego stulecia – w czasie, kiedy ruch feministyczny zyskiwał międzynarodowy zasięg. Część autorek nie była z nim związana lub zupełnie się z nim nie identyfikowała, mimo że ich prace często dotyczyły ważnych dla feminizmu kwestii.

Prace podejmują takie zagadnienia jak kobieca seksualność i erotyzm (Between, reż. Claudia Schillinger), przedstawienia kobiecego ciała w filmie i fotografii (We aim to Please, reż. Robin Laurie i Margot Nash), ekonomiczny wyzysk kobiet i prawa pracownicze (Solidarity, reż. Joyce Wieland), prawa reprodukcyjne (Protesta por el aborto, Ana Victoria Jiménez), ułuda socjalistycznej emancypacji (24 godziny Jadwigi L., reż Krystyna Gryczełowska), ekologia (Serpent River, reż. Sandra Lahire), życie kobiet ze społeczności rdzennych (Nice Coloured Girls, reż. Tracey Moffatt ) czy obraz czarnej kobiecości (A Tribute to Black Women, reż. Ann Carney i Barbara Philips). Łączy je próba znalezienia nowego języka wizualnego, który mógłby oddać różne doświadczenia i przekroczyć dotychczasowy sposób przedstawiania kobiet, zazwyczaj podporządkowany męskiemu spojrzeniu i męskiej przyjemności. Jak mówi Gundula Schulze, bohaterka prezentowanego na wystawie filmu Helke Misselwitz Aktfotografie – z.B. Gundula Schulze, dla którego punktem wyjścia był wydany w 1978 roku poradnik dla fotografów amatorów, dotyczący kobiecych aktów: „Obraz kobiecego piękna tworzony dla publiczności nie jest prawdziwy. Jest to iluzja. A kobieta, która go współtworzy, jest na nim oddana, nie ma z nim nic wspólnego, bo jej codzienność […] jest tak naprawdę zupełnie inna”.

Symboliczną matronką wystawy jest Trinh T. Minh-ha – pochodząca z Wietnamu i mieszkająca w Stanach Zjednoczonych reżyserka, pisarka i teoretyczka kina. To ze zbioru jej esejów When the Moon Waxes Red zapożyczony został angielski tytuł wystawy No Master Territories, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „terytoria bez pana/mistrza”. Fraza ta przywołuje obraz pana i niewolnika, odnosząc tematykę wystawy do kolonialnego wyzysku i niewolnictwa. Wybrzmiewa w nim również sposób widzenia świata, który jest wolny od podziału na osobne konkurujące ze sobą terytoria. Trinh T. Minh-ha odrzuca „mistrza” – wszechwiedzący autorytet – który zdominował powojenny świat kina, by oddać pole twórczości inspirowanej kobiecym aktywizmem, często kolektywnej, powstałej we wzajemnej współpracy.

Wystawa nie dąży do tworzenia historii kina kobiet w miejsce historii kina mężczyzn. Siłą napędową prezentowanych praktyk artystycznych jest marzenie o radykalnej przemianie i odrzucenie autorytetu przyjętych norm. Artystki traktują obrazy tworzone za pomocą kamery nie tylko jako sposób wchodzenia w relację ze światem, ale także narzędzie do jego przekształcania.

Artystki:
Peggy Ahwesh; Helena Amiradżibi-Stawińska; Marjorie Beaucage & Rebecca Belmore; Ann Carney & Barbara Phillips; Gardi Deppe, Barbara Kasper, Brigitte Krause, Ingrid Oppermann & Tamara Wyss; Maya Deren; Katherine Dunham; Sara Gómez; Grupo Chaski (María Barea, Fernando Barreto, Fernando Espinoza, Stefan Kaspar, Alejandro Legaspi, Margreth Noth); Krystyna Gryczełowska; Gwendolyn; Barbara Hammer; Mona Hatoum; Zora Neale Hurston; Ana Victoria Jiménez; Sandra Lahire; Robin Laurie & Margot Nash; Nalini Malani; Barbara McCullough; Helke Misselwitz; Tracey Moffatt; Gunvor Nelson & Dorothy Wiley; Newsreel (Bev Grant & Karen Mitnick Liptak); Han Ok-hee; Paper Tiger Television (Nicole Cousino, Sarah Lewison, Julie Wyman); Letícia Parente; Alice Anne Parker (Severson); Claudia Schillinger; Gundula Schulze Eldowy; Delphine Seyrig; Esfir Shub; Milica Tomić; Agnès Varda; Joyce Wieland

Partnerem wystawy jest Millennium Docs Against Gravity.
W dniach 12–21 maja w ramach 20. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity będzie można oglądać pokazy z sekcji filmowej „Bez mistrza, bez pana" towarzyszącej wystawie. Więcej informacji o Festiwalu: mdag.pl

Projekt współfinansowany ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Prace prezentowane na wystawie mogą zawierać treści nieodpowiednie dla widzów niepełnoletnich, w tym elementy nagości lub wulgarny język. Wstęp dla osób małoletnich powyżej lat 15 jest możliwy za uprzednią zgodą rodzica lub opiekuna prawnego. Przed udzieleniem zgody rekomendujemy wcześniejsze zapoznanie się z wystawą. Pobierz formularz oświadczenia.

Fot. Kadr z filmu Han Ok-hee, Untitled 77-A [Bez tytułu 77-A], 1977